Esnafın vergi düzeni değişiyor: Basit usul kapanıyor

Son dönemde gündeme gelen yeni bir düzenleme, özellikle büyükşehirlerde faaliyet gösteren esnafı ve küçük ölçekli işletmeleri doğrudan etkiliyor.

Karyağdı, yeni düzenlemenin 30 büyükşehirde, nüfusu 30 binin üzerinde olan ilçelerde faaliyet gösteren esnafı gerçek usulde vergilendirme kapsamına aldığını belirtiyor.

Bu uygulama, bugüne kadar basit usulde vergilendirilen birçok işletmeyi doğrudan gerçek usul kapsamına sokarak, hem mükelleflerin vergi yükünü artıracak hem de Maliye’nin vergi gelirlerinde kayda değer bir artış sağlamayı hedefliyor.

Vergi Adaleti ve Tabanın Genişletilmesi

Yeni düzenlemenin en önemli hedeflerinden biri, vergi adaletini sağlamak. Karyağdı, “Bugüne kadar bazı işletmeler, faaliyet hacmine rağmen basit usulde vergilendiriliyordu.

Bu durum, hem vergi gelirlerinin azalmasına hem de benzer ölçekteki işletmeler arasında haksız rekabete yol açıyordu” diyor.

Bu kapsamda, gerçek usulde vergilendirme sayesinde daha şeffaf bir mali tablo oluşacak ve işletmelerin gelirleri üzerinden daha doğru bir vergi hesaplaması yapılabilecek.

Gerçek usul uygulaması, işletmelerin gelir-giderlerini belgelemelerini ve mali tablolarını daha detaylı bir şekilde düzenlemelerini gerektiriyor.

Bu, özellikle küçük ölçekli işletmeler açısından başlangıçta ek bir yük oluşturabilir. Ancak uzun vadede, mali disiplinin sağlanması ve işletmelerin finansal yönetim kabiliyetlerinin artması açısından olumlu bir etki yaratacak.

İşletmeler ve Denetim Süreci

Karyağdı, yeni düzenlemenin uygulama sürecine ilişkin de önemli değerlendirmelerde bulundu. Düzenleme ile birlikte işletmeler, belirli faaliyet alanları haricinde, mali belgelerini ve kayıtlarını daha düzenli bir şekilde tutmak zorunda kalacak.

Bu durum, küçük işletmeler için başlangıçta bir adaptasyon süreci gerektirse de, işletme yönetiminde şeffaflığın artırılması açısından kritik bir adım olarak görülüyor.

Maliye ise bu yeni düzenleme ile ek bir denetim ve inceleme yükü ile karşı karşıya kalacak. Denetim süreçlerinin yoğunluğu artacak ve vergi mükelleflerinin beyanlarının doğruluğu daha sıkı şekilde kontrol edilecek.

Bu da devletin vergi gelirlerini artırırken, vergi kaçaklarının ve eksik beyanların önüne geçilmesini sağlayacak.

Ekonomik Etkiler ve Küçük Ölçekli İşletmelerin Durumu

Karyağdı, küçük ölçekli işletmelerin bu süreçten etkilenme biçimlerine de dikkat çekiyor. Düzenlemenin, işletmelerin büyüklüğü ve faaliyet alanları dikkate alınarak tasarlandığını belirten Karyağdı, “Çoğu küçük işletme, belirli alanlarda faaliyet gösterdiği sürece ek yükten nispeten korunacak.

Ancak, gelir düzeyi ve işlem hacmi yüksek olan işletmeler, yeni düzenlemeye göre vergilerini gerçek usulde beyan edecek ve bu durum vergi yükünü artıracak” diyor.

Bu noktada, esnaf ve küçük işletmelerin mali planlama ve belge düzeni konularında dikkatli olması büyük önem taşıyor.

İşletmelerin mali tablolarını düzenli tutmaları, vergisel yükümlülüklerini doğru ve zamanında yerine getirmeleri hem cezai yaptırımlardan korunmalarını sağlayacak hem de uzun vadede işlerini sürdürülebilir hâle getirecek.

Uzman Görüşleri ve Yol Haritası

Vergi danışmanları ve ekonomi uzmanları, yeni düzenlemenin Türkiye ekonomisi açısından olumlu etkiler yaratacağını belirtiyor.

Özellikle vergi tabanının genişlemesi ve adaletli bir sistemin kurulması, küçük ve orta ölçekli işletmeler arasında rekabet eşitliğini artıracak.

Bununla birlikte, işletmelerin uygulama sürecinde karşılaşabilecekleri zorluklar konusunda bilgilendirilmesi, geçiş sürecinin sorunsuz gerçekleşmesi açısından kritik önem taşıyor.

Karyağdı, işletmelerin yeni vergi düzenlemesine uyum sağlaması için bazı önlemler alınabileceğini belirtiyor.

Örneğin, mali danışmanlık hizmetlerinin artırılması, işletmelere eğitim programlarının sunulması ve denetim süreçlerinin kademeli olarak uygulanması, geçiş sürecini kolaylaştıracak stratejiler arasında yer alıyor.

30 büyükşehirde nüfusu 30 binin üzerinde olan ilçelerde faaliyet gösteren esnafın gerçek usulde vergilendirme kapsamına alınması, hem mükelleflerin vergi yükünü artıracak hem de devletin vergi gelirlerini yükseltecek önemli bir adım olarak öne çıkıyor.

Düzenleme, vergi adaletini sağlamak, mali disiplinin artırılmasını teşvik etmek ve küçük ölçekli işletmeler arasında eşit rekabet koşullarını oluşturmak açısından kritik bir görev alıyor.

Karyağdı’nın da belirttiği üzere, işletmelerin başlangıçta belge düzeni ve denetim süreçlerinden kaynaklı ek yüklerle karşılaşmaları muhtemel olsa da, uzun vadede şeffaflık, mali disiplin ve sürdürülebilirlik açısından önemli faydalar sağlayacak.

Maliye Bakanlığı’nın denetim kapasitesinin artırılması ve mükelleflerin doğru bilgilendirilmesiyle, yeni düzenlemenin Türkiye ekonomisine olumlu katkılar sunması bekleniyor.

Resmî Gazete’de yayımlanan Cumhurbaşkanı Kararı ile Türkiye’de esnafın vergilendirme sistemi kapsamlı bir değişikliğe uğradı.

Karara göre, artık daha geniş bir esnaf grubu gerçek usulde vergilendirme kapsamına alındı. Buna karşılık, basit usule tabi olup gelir vergisi istisnasından faydalanacak esnaf sayısı azaltıldı.

Daha önce 17 büyükşehirde basit usulde vergilendirilen esnaf için geçerli olan muafiyet, 1 Ocak 2026 itibarıyla kaldırılacak.

Yeni düzenlemeyle, 30 büyükşehirde nüfusu 30 binden fazla olan ilçelerde faaliyet gösteren esnafın önemli bir kısmı artık gerçek usulde vergilendirilecek. Özellikle şehir içi yolcu taşımacılığı yapan taksi ve dolmuş işletmeleri de bu kapsama eklendi.

Yeni düzenlemeyi değerlendiren Yeni Ekonomi Danışmanlık A.Ş. Kurucu Ortağı Nazmi Karyağdı, 1999 yılında basit usule geçişin geçici bir düzenleme olarak tasarlandığını, ancak geçen 26 yılda bunun kalıcı bir vergilendirme yöntemi hâline geldiğini vurguladı.

Karyağdı, 2021 yılında yapılan düzenlemeyle basit usule tabi mükelleflerin ticari kazançlarının gelir vergisinden muaf tutulduğunu, bu mükelleflerin defter tutma yükümlülüğü olmadığını ancak düzenledikleri fişleri beş yıl boyunca saklamak zorunda olduklarını hatırlattı.

Ayrıca, basit usule tabi olanların gelir ve KDV beyannamesi vermediklerini ve geçici vergi beyannamesi yükümlülüklerinin de bulunmadığını ifade etti.

Büyükşehirlerin Tamamı Düzenleme Kapsamına Alındı

Karyağdı’nın verdiği bilgilere göre, daha önce 30 büyükşehirden 13’ünde uygulanan gerçek usul, yeni düzenleme ile kalan 17 büyükşehirde de uygulanacak.

Önceden kapsama alınan iller arasında Ankara, İstanbul, İzmir, Adana, Antalya, Bursa, Eskişehir, Gaziantep, İçel, Kayseri, Kocaeli, Konya ve Samsun bulunuyordu.

Yeni eklenen iller ise Diyarbakır, Erzurum, Sakarya, Aydın, Balıkesir, Denizli, Hatay, Malatya, Manisa, Kahramanmaraş, Mardin, Muğla, Ordu, Tekirdağ, Trabzon, Şanlıurfa ve Van olarak belirlendi.

Tüm bu illerde nüfusu 30 bini aşan ilçelerde faaliyet gösteren esnaf artık gerçek usul kapsamına girecek.

Karyağdı, düzenlemenin vergi tabanının genişletilmesi ve vergi adaleti açısından önemli bir adım olduğunu belirtirken, işletmelere belge düzeni ve kayıt tutma açısından ek yük getireceğini; Maliye Bakanlığı’nın ise ek denetim ve inceleme sorumluluğu üstleneceğini dile getirdi.

Ancak Karyağdı, söz konusu işletmelerin küçük ölçekli olması nedeniyle değişikliğin ciddi bir gelir artışı sağlamayacağını düşündüğünü ifade etti.

Bütçe Açıkları Yeni Vergilerle Kapatılıyor

Güncel Grup Yönetim Kurulu Başkanı Yılmaz Sezer, bu düzenlemeyi değerlendirirken, “Türkiye’de esnafın büyük bölümü basit usulde vergilendirilme kapsamından çıkarılarak gerçek usule tabi hâle getirildi.

Bu durum, özellikle taksi ve dolmuş işletmecileri başta olmak üzere birçok küçük esnafı etkileyecek. Kararın geniş halk kesimlerini ilgilendirmesi siyasi anlamda cesur bir adım. Ancak aynı zamanda bütçenin gelire olan ihtiyacının da göstergesidir” dedi.

Sezer, önceki değerlendirmelerine atıfta bulunarak 2025’in ikinci yarısında yeni vergilerin gündeme geleceğini belirtti.

6 Eylül’de damga vergisi oranlarının yıl ortasında alışılmışın dışında %50 artırıldığını hatırlatan Sezer, basit usul sınırlandırmasının bu artışı pekiştirdiğini söyledi. Ayrıca, yat ve teknelerde daha önce %0 olan ÖTV oranının %8’e çıkarıldığını da ekledi.

Mükellefin Vergi Yükü Artacak, Maliye Geliri Yükselecek

TEPAV Ekonomik ve Yapısal Politikalar Merkezi Direktörü ve Ekonomi Gazetesi yazarı Dr. Burcu Aydın, basit usulden gerçek usule geçişin uzun süredir Maliye Bakanlığı’nın gündeminde olduğunu belirtti.

Aydın, bu değişikliğin temel amacının vergi tabanını genişletmek olduğunu ifade etti. Basit usulde vergilendirilen esnafın düşük vergi ödemesi ve KDV tabanının aşınması, kayıtdışı ekonomiyi destekleyen bir durum yaratıyordu.

Gerçek usule geçiş ile esnaf, defter tutma, fatura ve fiş düzenleme gibi yükümlülüklerle karşılaşacak; muhasebeci ile çalışma ihtiyacı doğacak ve maliyetleri artacak.

Ancak bu uygulama, ciro hacmi büyük ancak kayıt dışı kalan firmaların vergiye tabi hâle gelmesini sağlayacak. Esnaf açısından vergi yükü artarken, Maliye açısından kayıt dışılığın azaltılması ve gelir artışı sağlanacak.

Gerçek Usulde Vergilendirilecek Sektörler

Yeni düzenlemeyle gerçek usule tabi olacak sektörler şunlardır: Her türlü emtia imalatıyla uğraşanlar Her türlü emtia alım satımıyla uğraşanlar (pazarcılar hariç) İnşaat işleriyle uğraşanlar Motorlu taşıtların bakım ve onarımıyla ilgilenenler Lokanta ve benzeri hizmet işletmeleri Eğlence ve istirahat yerlerini işletenler Şehir içi yolcu taşımacılığı yapanlar Esnafın İş Yeri Durumu ve 2025 Eğilimleri

Türkiye Esnaf ve Sanatkarlar Konfederasyonu (TESK) Ağustos ayı verilerine göre, esnaf işyeri sayısında geçmiş yıllardaki durağanlık yerini hareketliliğe bıraktı.

2025’in Ocak-Ağustos döneminde açılan esnaf işyeri sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %22,07 artarak 209 bin 391’e ulaştı.

Kapanan işyeri sayısı ise %2,64 artışla 74 bin 302 oldu. Aylık bazda incelendiğinde, Ocak’ta 29 bin 184 işyeri açılırken 12 bin 554 işyeri kapandı.

Şubat ayında açılan işyeri sayısı 25 bin 338’e yükselirken, kapanan işyeri sayısı %9,82 azalarak 10 bin 217’ye indi.

Nisan ayında açılan işyeri sayısında %79,64 artış yaşanırken, kapanan işyeri sayısı %39,59 oranında arttı. Haziran ayında açılan işyeri sayısı %41,77 artışla 22 bin 286’ya ulaşırken, kapanan işyeri sayısı %23 artışla 7 bin 434’e yükseldi.

Ağustos ayında açılan işyeri sayısı %11,20 artarak 25 bin 293’e çıkarken, kapanan işyeri sayısında sadece %0,36 artış görüldü.

Türkiye’de esnafın vergi sistemi artık daha kapsamlı ve kayıtlı bir yapıya kavuşacak. Basit usulden gerçek usule geçiş, hem esnafın sorumluluklarını artıracak hem de devletin vergi gelirlerini yükseltecek stratejik bir adım olarak öne çıkıyor.