Habere tıklayan kazanıyor, üreten unutuluyor: Telif yasası yolda

Dijital Mecralar Komisyonu Başkanı ve aynı zamanda AK Parti Giresun Milletvekili Nazım Elmas, yasa taslağının ağustos ve eylül aylarında olgunlaştırılarak ekim ayında komisyonda görüşülmeye başlanacağını duyurdu.

Elmas, dijital telif düzenlemesinin Türkiye’de medya sektörünü ciddi anlamda dönüştüreceğini ve habercilikte kaliteyi artıracağını vurguladı.

Dijital Telif Yasası, özellikle haber içeriklerinin dijital mecralarda izinsiz ve telifsiz bir şekilde kullanılması sorununa çözüm getirmeyi hedefliyor.

Özellikle büyük teknoloji şirketlerinin, haber sitelerine ait içerikleri izinsiz olarak kendi platformlarında kullanmaları ve bu içeriklerden reklam geliri elde etmeleri, uzun zamandır hem basın kuruluşları hem de gazeteciler tarafından eleştiriliyordu. Yeni yasa ile bu dengesizlik ortadan kaldırılacak; içerik üreticilerinin hakları korunacak.

Nazım Elmas, dijital ortamda telif haklarının yetersizliğinin, gazetecilik mesleğini ve medyanın sürdürülebilirliğini tehdit ettiğine dikkat çekerek, bu konuda kapsamlı ve adil bir düzenlemenin şart olduğunu dile getirdi.

Avrupa Birliği başta olmak üzere birçok gelişmiş ülkede benzer yasaların yürürlükte olduğunu hatırlatan Elmas, Türkiye’nin de bu konuda geç kalmadan gerekli adımları atması gerektiğini söyledi.

Basının Ekonomik Geleceği İçin Kritik Adım

Günümüzde basın sektörünün yaşadığı en büyük sorunlardan biri, dijitalleşmenin beraberinde getirdiği gelir kaybı.

Geleneksel medya, kâğıt baskıdan dijital yayıncılığa geçerken reklam gelirlerinde ciddi azalmalar yaşadı. Bu durum, özellikle yerel medya ve küçük haber platformları için varoluşsal bir tehdit haline geldi.

Dijital Telif Yasası, dijital platformlarda içerikleri kullanılan medya kuruluşlarına maddi bir geri dönüş sağlayarak bu sorunu çözmeyi hedefliyor.

Başkan Elmas bu konuda şunları söyledi: “Dijital içerikler artık haber alma sürecinin temel taşlarından biri haline geldi. Ancak bu içeriklerin üretimi ciddi bir emek ve maliyet gerektiriyor. Eğer bu emeğin karşılığı alınamazsa, hem nitelikli habercilik zarar görüyor hem de halkın doğru bilgiye ulaşma hakkı tehlikeye giriyor.”

Komisyon Süreci ve Meclis Takvimi

Elmas’ın verdiği bilgilere göre yasa taslağı şu anda hazırlık aşamasında. Ağustos ve eylül aylarında sivil toplum kuruluşları, medya temsilcileri, akademisyenler ve ilgili kamu kurumlarının katkılarıyla taslağın olgunlaştırılması planlanıyor.

Ekim ayında ise Dijital Mecralar Komisyonu’nda taslak metin görüşülerek Meclis gündemine taşınacak. Hedef, yıl sonuna kadar yasanın yürürlüğe girmesi.

Yasanın hazırlanmasında tüm paydaşların görüşlerinin dikkate alındığını belirten Elmas, şeffaf ve katılımcı bir süreç yürüttüklerini ifade etti.

“Bu sadece medya sektörünü değil, aynı zamanda kamuoyunu da doğrudan ilgilendiren bir mesele. Bu nedenle geniş katılımlı istişare toplantıları yaparak tüm kesimlerin beklentilerini anlamaya çalışıyoruz” dedi.

Uluslararası Uygulamalara Paralel Bir Model

Dijital Telif Yasası’nda Türkiye, dünya genelindeki benzer yasal düzenlemeleri de örnek alıyor. Avrupa Birliği’nin 2019 yılında yürürlüğe koyduğu Dijital Tek Pazar Direktifi (DSM Directive), haber yayıncılarının dijital platformlardan telif ücreti alabilmesine olanak tanıyor.

Fransa, Almanya ve Avustralya gibi ülkeler bu direktife uygun ulusal yasalar çıkardı ve büyük teknoloji şirketlerini içerik üreticileriyle gelir paylaşımı yapmaya zorladı.

Elmas, Türkiye’nin de benzer bir modeli benimseyeceğini belirterek, “Elbette ülkemizin kendine özgü şartlarını dikkate alıyoruz. Ancak uluslararası deneyimlerden de faydalanarak etkili ve uygulanabilir bir sistem oluşturmak istiyoruz” diye konuştu.

Medya Kalitesi ve Gazeteciliğin Geleceği

Yasanın en büyük hedeflerinden biri de, medyada kaliteyi teşvik etmek. Elmas, nitelikli içerik üreten medya kuruluşlarının desteklenmesiyle dezenformasyonun da önüne geçilebileceğini belirtti.

“Bugün sosyal medyada yayılan yanlış bilgiler, sahte haberler ve manipülatif içerikler ciddi bir sorun. Eğer biz gerçek gazeteciliği desteklemezsek, bilgi kirliliğiyle mücadele etmemiz mümkün değil” dedi.

Bu noktada Dijital Telif Yasası, sadece ekonomik değil, aynı zamanda toplumsal bir fayda da sağlamayı amaçlıyor.

Yasa sayesinde kaliteli habercilik yapan kuruluşlar güç kazanacak, kamuoyu da daha doğru ve güvenilir bilgiye ulaşabilecek.

Dijital Platformlar ve Yükümlülükleri

Yasa taslağında dikkat çeken bir diğer husus ise dijital platformların sorumlulukları olacak. Google, Facebook (Meta), X (eski adıyla Twitter) gibi dev dijital aktörler, artık Türkiye’de yayınladıkları haber içerikleri için telif ödemekle yükümlü hale gelecekler.

Bu ödeme mekanizmasının nasıl işleyeceği, hangi kriterlere göre ücretlendirme yapılacağı gibi detaylar henüz netleşmese de, Adalet Bakanlığı ve ilgili kurulların teknik çalışmaları sürüyor.

Ayrıca bu platformlar ile haber yayıncıları arasında yapılacak anlaşmaların da Rekabet Kurumu ve Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu (BTK) gibi denetleyici kurumlar tarafından izlenmesi bekleniyor.

Eleştiriler ve Endişeler de Var

Elbette her yasal düzenlemede olduğu gibi Dijital Telif Yasası konusunda da bazı eleştiriler gündeme geliyor.

Özellikle içerik paylaşımı yapan bağımsız dijital yayıncılar ve sosyal medya kullanıcıları, yasanın özgür ifade alanını daraltmasından endişe ediyor.

Ayrıca telif mekanizmasının büyük medya grupları lehine işlemesi, küçük ve bağımsız medya kuruluşlarını zor durumda bırakabilir.

Elmas, bu eleştirilerin farkında olduklarını ve yasanın adil bir şekilde uygulanabilmesi için çeşitli denge mekanizmaları üzerinde çalıştıklarını ifade etti. “Biz bu yasayı tek bir tarafı korumak için değil, sistemin tüm paydaşlarını gözeterek hazırlıyoruz” dedi.

Dijital Dönüşüme Uyumlu Bir Yasa

Dijital Telif Yasası, Türkiye’nin medya ve iletişim alanındaki dijital dönüşümüne önemli bir katkı sağlayacak gibi görünüyor.

Hem gazetecilik mesleğinin sürdürülebilirliği hem de içerik üreticilerinin haklarının korunması açısından yasa büyük bir boşluğu dolduracak.

TBMM’deki süreci yakından takip eden medya dünyası ve dijital içerik üreticileri, bu düzenlemenin etkili bir şekilde hayata geçmesini bekliyor.

Ekim ayında komisyon gündemine gelmesi beklenen yasa, Türkiye’de dijital çağın telif haklarıyla tanışmasını simgeleyen önemli bir dönüm noktası olabilir.

Giresun Öğretmenevi’nde düzenlenen basın toplantısında konuşan Nazım Elmas, son yıllarda medya dünyasında yaşanan dönüşüme dikkat çekerek, dijital gazeteciliğin öneminin giderek arttığını vurguladı.

Elmas, özellikle geleneksel basının etkisinin azalmasıyla birlikte, medya tüketim alışkanlıklarının dijitale yöneldiğini, bunun hem içerik üretimi hem de reklam gelirleri açısından ciddi sonuçlar doğurduğunu ifade etti.

Elmas, konuşmasının başında, basılı medya organlarının eskisi kadar rağbet görmediğine işaret etti. Buna karşın, dijital yayıncılığın hızla yaygınlaştığını ve reklam sektörünün odağını bu yeni mecra üzerine yoğunlaştırdığını belirtti.

Özellikle reklam gelirlerinin yüzde 80’e varan büyük bir kısmının artık dijital platformlar aracılığıyla dağıtıldığını aktaran Elmas, bu durumun sektörde yeni bir düzenleme ihtiyacını ortaya çıkardığını söyledi.

Dijital Platformlar İçeriği Öne Çıkarıyor, Ama Kar Paylaşılmıyor

Nazım Elmas, Google ve META gibi büyük dijital platformların, yerel ve ulusal çapta haber üreten gazetecilerin içeriklerini sıkça öne çıkardığını, bu içeriklerin çok sayıda kullanıcıya ulaştığını ve yoğun tıklanma aldığını dile getirdi.

Bu durumun dijital platformlara ciddi bir reklam geliri sağladığını vurgulayan Elmas, "Bir gazetecinin Türkiye’nin herhangi bir noktasında hazırladığı haber, algoritmalar sayesinde milyonlara ulaşabiliyor. Fakat bu içeriklerin üreticileri, yani gazeteciler, bu kazançtan hiçbir pay alamıyor" dedi.

“Google gibi büyük platformlar, içerik üreticisinin emeğiyle ortaya çıkan haberlerden ciddi ölçüde reklam geliri sağlıyor. Bu sistemde platformlar büyük kazançlar elde ederken, içerik üreticisi olan gazeteciye hiçbir ödeme yapılmıyor. Oysa ortada bir emek var, ilgi çekici ve özgün bir içerik var. Bu içerik üzerinden kazanç sağlanıyorsa, bu kazancın bir kısmı da doğrudan o içeriği üreten kişiye veya kuruma aktarılmalıdır. Esas mesele budur. Ancak ne yazık ki bugüne kadar bu alanda Türkiye’de herhangi bir yasal düzenleme yapılmış değil.”

Haberlerin Telif Hakkı Olmalı, Gelir Paylaşımı Şart

Elmas, basın camiasında sıklıkla dile getirilen bir başka konuya da dikkat çekti: haber telifi. Özellikle dijital medyada kullanılan haberlerin telif hakları konusunda ciddi bir yasal boşluk bulunduğunu belirten Elmas, şöyle konuştu:

“Bugün birçok haber, izinsiz şekilde farklı platformlarda kullanılıyor. Bu haberler, tıklanma ve etkileşim sağladıkça reklam geliri oluşturuyor. Ancak bu gelir, doğrudan haberi üreten gazeteciye ya da medya kuruluşuna yansımıyor. Madem bu haberler sizin platformlarınızda değer görüyor, etkileşim yaratıyor, o halde bu değerin karşılığını da içerik üreticisine vermek zorundasınız. Bu çerçevede hazırlanacak bir yasal düzenleme artık kaçınılmaz.”

Uluslararası Örnekler Rehber Olacak

Elmas, telif hakları konusundaki yasal düzenlemelerin sadece Türkiye’nin değil, dünya genelinde birçok ülkenin gündeminde olduğuna dikkat çekti.

Almanya, Fransa, İspanya, Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri gibi ülkelerde bu konuda çeşitli yasal uygulamaların yürürlüğe girdiğini belirten Elmas, Türkiye’de de benzer bir düzenlemenin vakit kaybetmeden hayata geçirilmesi gerektiğini savundu.

Bu ülkelerdeki sistemlerin ayrıntılı biçimde incelendiğini belirten Elmas, Türkiye’de oluşturulacak yasal zeminin de bu örneklerden ilham alarak hazırlandığını söyledi.

Komisyon olarak uzun süredir bu konuda çalıştıklarını ve artık yasa taslağının olgunlaşma aşamasına geldiğini aktaran Elmas, “Ağustos ve eylül aylarında çalışmalarımızı tamamlayarak, ekim ayında komisyon gündemine taşıyacağız. Hedefimiz, süreci hızlandırarak kısa sürede yasal düzenlemeyi hayata geçirmek” dedi.

İçerik Takibi ve Ödeme Sistemi Kurulacak

Elmas, yasanın sadece kağıt üzerinde kalmaması için teknik altyapının da güçlü bir şekilde kurulması gerektiğini ifade etti.

Geniş çaplı bir dijital içerik takip ve ücretlendirme sisteminin kurulmasının planlandığını dile getiren Elmas, bu sistemin içeriklerin izinsiz kullanımını önlemek ve adil gelir dağılımı sağlamak açısından büyük önem taşıdığını vurguladı.

Bu doğrultuda yapay zeka tabanlı bir yazılım geliştirme sürecinin de başlatıldığını açıklayan Elmas, söz konusu sistem sayesinde hangi içeriğin kime ait olduğunun otomatik olarak tespit edilebileceğini belirtti. Böylece içerik üreticilerinin haklarının korunması daha etkin ve hızlı bir şekilde sağlanabilecek.

“Yapay zeka destekli sistem sayesinde haberin ilk üreticisi kolaylıkla tespit edilebilecek. Bu sayede içerik üreticisinin emeği, başka platformlarda izinsiz kullanılmadan tescillenmiş olacak. Biz bu teknik altyapıyla birlikte gazeteci arkadaşlarımızın lehine bir düzen kurmayı hedefliyoruz” diyen Elmas, sistemin sektörde büyük bir değişim yaratacağını söyledi.

Gazetecilerin Emeği Karşılık Bulacak, Kalite Artacak

Nazım Elmas, önerilen düzenlemelerin sadece gelir adaleti sağlamayacağını, aynı zamanda basın sektöründe kaliteyi de artıracağını dile getirdi.

İçerik üreticisinin emeğinin karşılığını almasının, haberciliğe olan ilgiyi ve özeni artıracağını vurgulayan Elmas, şu değerlendirmelerde bulundu:

“Gazetecilikte telif hakkı uygulaması yaygınlaştıkça, basın mensupları daha nitelikli, daha özgün ve dikkat çekici içerikler üretmeye yönelecektir. Çünkü artık sadece haber yapmak değil, aynı zamanda bu haberden doğrudan gelir elde etmek de mümkün hale gelecektir. Bu durum sektörde bir kalite sıçraması yaratacaktır.”

Elmas, kurulacak sistemin iyi çalışmasının çok önemli olduğunu belirterek, “Saat gibi işleyen, şeffaf, adil ve sürdürülebilir bir yapı kurmalıyız.

Bu yapının gelirlerini basın mensuplarının bağlı olduğu birliklere, merkezlere ve kişilere ulaştırmalıyız. Böylece basın camiasında herkes emeğinin karşılığını alabilecek, sektör daha güçlü hale gelecektir” ifadelerini kullandı.