Devletten ailelere gelir güvencesi: Vatandaşlık maaşı dönemi başlıyor

Kamuoyunda büyük ilgi uyandıran bu yeni düzenleme, sosyal devlet anlayışının güçlendirilmesi ve dezavantajlı ailelerin yaşam standartlarının yükseltilmesi açısından önemli bir reform olarak değerlendiriliyor. Yetkililer, uygulamanın gelecek yıl pilot bölgelerde test edilmeye başlanacağını ve sürecin kademeli olarak ülke geneline yayılabileceğini ifade ediyor.

Yeni sistemin temel amacı, ekonomik açıdan kırılgan durumda bulunan hanelerin gelir düzeyini belirli bir asgari seviyenin altına düşürmemek.

Bu kapsamda her aile için bir “gelir tespiti” yapılacak ve hanenin mevcut geliri, devlet tarafından belirlenen eşik seviyenin altında kalıyorsa, aradaki fark sosyal transfer yoluyla tamamlanacak. Böylece, dar gelirli ailelerin hem temel ihtiyaçlarını karşılamakta zorlanmasının önüne geçilmesi hem de ani ekonomik dalgalanmalara karşı korunması hedefleniyor.

Uygulamanın Çerçevesi Nasıl Olacak?

Vatandaşlık Maaşı olarak adlandırılan bu model, aslında gelir tamamlayıcı bir destek mekanizması niteliği taşıyor.

Tamamen karşılıksız bir maaştan ziyade, hane gelirinin belirlenen asgari refah düzeyine ulaştırılmasına yönelik bir sistem olarak tanımlanabilir.

Ödemelerin hangi kriterlere göre yapılacağı, gelir eşiğinin nasıl belirleneceği ve destek miktarlarının neye göre hesaplanacağı gibi teknik ayrıntılar ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın ortak çalışması sonucunda netleşecek.

Sistemin en dikkat çekici yönlerinden biri, ailede en az bir bireyin işgücüne katılmasını teşvik etmesi. Yetkililer, bu uygulamanın bir “sosyal yardım” mekanizmasının ötesinde, istihdama yönlendirici bir işlev üstlenmesini amaçlıyor.

Aile bireylerinden en az birinin iş arama sürecine aktif olarak dahil olması, işe yönlendirme programlarına katılması veya mesleki eğitim faaliyetlerinden yararlanması, ödemelerin devam etmesi için önemli kriterler arasında yer alacak. Böylece, dar gelirli ailelere verilen desteğin sürdürülebilir ekonomik katılımla desteklenmesi planlanıyor.

Pilot Uygulama Gelecek Yıl Başlıyor

Projenin hayata geçirilmesi aşamasında, ilk olarak belirli iller pilot bölge seçilecek. Bu illerde hem teknik altyapı hem de hane bazlı veri toplama süreçleri uygulanarak sistemin işleyişi test edilecek.

Pilot uygulamanın sonunda elde edilecek sonuçlar doğrultusunda, varsa eksiklerin giderilmesi ve genel uygulamanın kapsamının netleştirilmesi için ek düzenlemeler yapılacak.

Pilot bölgelerin seçimi konusunda henüz resmi bir açıklama yapılmış olmasa da, ekonomik çeşitlilik ve nüfus yapısı açısından farklı özelliklere sahip illerin tercih edilmesi bekleniyor.

Bu sürecin ardından, uygulamanın Türkiye genelinde kademeli şekilde yaygınlaştırılması öngörülüyor. Hükûmet kanadından yapılan açıklamalarda, sosyal destek mekanizmalarının tek bir çatı altında toplanarak daha sistematik hâle getirilmesinin de hedeflendiği belirtiliyor.

Bu sayede, hem kaynak kullanımının daha verimli hâle gelmesi hem de vatandaşların desteklerden daha kolay yararlanması amaçlanıyor.

Sosyal Devlet Anlayışında Yeni Bir Aşama

Vatandaşlık Maaşı sistemi, Türkiye’nin uzun süredir gündeminde olan gelir destek mekanizmalarını daha modern, sürdürülebilir ve hedef odaklı bir çerçeveye oturtmayı amaçlıyor.

Düzenleme, sadece ekonomik destek sağlamakla kalmayıp çalışma hayatına katılımı da teşvik ettiği için, sosyal politikaların ekonomik politikalarla uyumlu şekilde yürütülmesine imkân tanıyor.

Özellikle son yıllarda artan yaşam maliyetleri ve sosyal riskler göz önüne alındığında, bu tür uygulamaların toplumun kırılgan kesimlerini korumak açısından kritik bir rol oynayacağı değerlendiriliyor.

Yeni sistemin tam olarak nasıl işleyeceği, ödeme tutarlarının ne olacağı ve vatandaşların bu destekten nasıl yararlanabileceği gibi detayların ilerleyen dönemde netleşmesi bekleniyor.

Ancak şu aşamada bile, söz konusu çalışmanın Türkiye’nin sosyal yardım politikalarında önemli bir dönüşümün habercisi olduğu görülüyor.

Hükûmet, bu reformla birlikte hem dar gelirli ailelerin ekonomik güvenliğini artırmayı hem de uzun vadede toplumsal refah seviyesini yükseltmeyi hedefliyor.

Türkiye’de sosyal destek mekanizmalarını daha kapsayıcı ve sürdürülebilir bir yapıya kavuşturmak amacıyla önemli bir adım atılıyor.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın talimatıyla hazırlıkları hızlandırılan Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi, özellikle düzenli geliri belirli bir seviyenin altında kalan haneleri hedef alıyor.

Bu yeni sistemle birlikte, ihtiyaç sahibi ailelere “vatandaşlık maaşı” verilmesi ve hanelerin asgari bir gelir düzeyine ulaştırılması planlanıyor.

Çalışmaları Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı ortak şekilde yürütüyor.

Mevzuat düzenlemeleri ve teknik altyapının tamamlanmasının ardından uygulamanın 2026 yılı içerisinde hayata geçirilmesi bekleniyor.

Pilot İllerle Başlayacak Süreç

Hazırlanan yol haritasına göre sistem, ilk aşamada sınırlı sayıda ilde pilot uygulama olarak devreye alınacak. Pilot bölgelerin seçimi için gelir dağılımı verileri, bölgesel kalkınma göstergeleri ve sosyal kırılganlık endeksleri dikkate alınacak.

Bu çerçevede, milli gelirin en düşük olduğu iller, 6 Şubat depreminden etkilenen bölgeler ve kent yoksulluğunun yoğun olduğu büyükşehir ilçeleri pilot uygulama için öncelikli olacak.

Pilot dönemden elde edilen geri bildirimlerle sistemin eksikleri giderilecek, ardından tüm Türkiye’de kademeli olarak yaygınlaştırılacak.

Yıllık Gelir Eşiği Belirlenecek

Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi’nin en temel unsuru, her hanenin ekonomik durumunu nesnel kriterlerle değerlendirmeye imkân tanıyacak bir yıllık gelir sınırının belirlenmesi olacak.

Bu sınır, mevcut asgari ücret, yoksulluk sınırı, hane büyüklüğü ve bölgesel yaşam maliyetleri gibi parametreler dikkate alınarak tespit edilecek.

Sistemin, halihazırda yürütülen Aile Sosyal Destek Programı (ASDEP) ile eşgüdümlü şekilde çalışması hedefleniyor.

Böylece hem sosyal yardımların tek elde bütünleşmesi hem de ihtiyaç tespitinin daha sağlıklı yapılması amaçlanıyor.

Eksik Gelir, Devlet Tarafından Tamamlanacak

Belirlenecek yıllık veya aylık gelir sınırının altında kalan her haneye, eksik kısım devlet tarafından düzenli olarak ödenecek.

Örneğin sınırın aylık 20 bin TL olarak belirlenmesi hâlinde, gelir düzeyi 16 bin TL olan bir haneye her ay 4 bin TL destek sağlanacak.

Geliri hiç olmayan aileler ise iş bulana veya gelir elde edene kadar belirlenen sınır tutarında vatandaşlık maaşı almaya devam edecek. Böylece haneler, geçimlerini sağlayacak asgari ekonomik eşiğin altına düşmeyecek.

Bu yeni modelin temel hedefi, gelir dağılımında adaleti güçlendirmek, toplumun en dezavantajlı kesimlerinin yaşam standartlarını yükseltmek ve bu kesimlerin ekonomik hayata daha etkin katılımını teşvik etmek olarak ifade ediliyor.

Sistem, sadece yardım yapan değil; aynı zamanda aileleri istihdama yönlendiren, sosyal hizmet kurumlarıyla entegre çalışan bir yapıda tasarlanıyor.

OVP’de de Yer Aldı

Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi, hükümetin resmî planlama belgesi olan Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında da duyurulmuştu.

OVP’de yer alan ifadelerde, aile odaklı ve kapsayıcı bir destek mekanizmasının kurulacağına, her fert için asgari bir gelirin güvence altına alınacağına ve bu uygulamanın işgücüne katılımı engellemeyecek şekilde tasarlanacağına vurgu yapılmıştı.

Aynı belgede, sistemin önce pilot bir proje olarak uygulanacağı, ardından ülke geneline yayımlanacağı belirtilmişti.

Sistem Nasıl İşleyecek?

Hazırlanan taslağa göre uygulamanın işleyişi şu şekilde özetleniyor: Asgari ücret ya da yoksulluk sınırı benzeri yıllık bir gelir eşiği belirlenecek.

Hanelerin toplam geliri bu eşikle karşılaştırılacak. Geliri eşik değerin altında olan hanelere, eksik kalan tutar vatandaşlık maaşı olarak düzenli şekilde ödenecek.

Örneğin aylık sınır 20 bin TL ise ve hane geliri 16 bin TL’yi geçmiyorsa, aileye her ay 4 bin TL destek sağlanacak. Sistem önce pilot illerde uygulanacak, ardından Türkiye’nin tamamında devreye alınacak.

Türkiye’nin sosyal yardım altyapısında önemli bir reform niteliği taşıyan Gelir Tamamlayıcı Aile Destek Sistemi’nin, uygulamaya geçmesiyle birlikte dar gelirli vatandaşların ekonomik açıdan güçlendirilmesi, yoksulluğun azaltılması ve sosyal devlet ilkesinin derinleştirilmesi hedefleniyor.

Çalışmalar tamamlandıkça, uygulamanın kapsamı, kriterleri ve başvuru süreçlerine ilişkin tüm ayrıntılar kamuoyu ile paylaşılacak.