Enflasyon yavaşladı, gıda ateşi yandı

TCMB’nin değerlendirmeleri, enflasyonun temel eğiliminde yavaşlamaya işaret ederken, üç aylık ortalamalar dikkate alındığında eğilimin yatay bir seyir izlediği vurgulandı.

Ağustos ayında tüketici fiyatları endeksi (TÜFE), aylık bazda beklentilerin altında bir artış gösterdi. Bu gelişme, enflasyonda yılın ilk yarısında gözlenen sert yükselişlerin ardından bir miktar dengelenme olduğuna işaret etti.

Özellikle akaryakıt fiyatlarının küresel petrol fiyatlarındaki dalgalanmalar nedeniyle önceki aylara kıyasla daha ılımlı seyretmesi, genel enflasyonun hız kesmesinde etkili oldu.

Yıllık enflasyon, Temmuz ayında kaydedilen yüzde 34,78 seviyesinden gerileyerek yüzde 32,95’e düştü. Bu oran, son altı ayın en düşük yıllık artış oranı olarak dikkat çekti.

Ancak enflasyonun hâlâ yüksek seviyelerde bulunması, fiyat istikrarı açısından ciddi bir riskin devam ettiğini ortaya koyuyor.

Gıda Fiyatlarında Seyir

Raporda öne çıkan önemli başlıklardan biri de gıda fiyatları oldu. Gıda ve alkolsüz içecekler grubunda yıllık enflasyon yüzde 33,28’e yükseldi.

Yaz aylarında özellikle taze meyve ve sebze fiyatlarında görülen mevsimsel dalgalanmalar, bu artışta belirleyici görev aldı.

Ayrıca tarım sektöründeki maliyet artışlarının da gıda fiyatları üzerinde baskı yarattığı ifade ediliyor. Gübre, enerji ve işçilik maliyetlerinde süregelen artış, üreticilerin nihai fiyatlara yansıtmalarıyla tüketici enflasyonunu yukarı çekiyor.

Bununla birlikte, yaz mevsiminde arzın artması sayesinde bazı ürünlerde fiyatların görece sınırlı artış göstermesi, gıda enflasyonunun daha yüksek seviyelere çıkmasını engelledi.

Enflasyonun Ana Eğilimi

TCMB’nin raporunda en çok dikkat çeken değerlendirme, “enflasyonun ana eğilimi”ne ilişkin oldu. Merkez Bankası, kendi bünyesinde takip edilen çekirdek göstergelerin, Ağustos ayında enflasyonun aylık bazda yavaşladığını ortaya koyduğunu belirtti.

Ancak bu eğilim üç aylık ortalamalara bakıldığında yatay bir görünüm sergiliyor. Bu da enflasyonda kalıcı bir düşüş için henüz yeterli zeminin oluşmadığını gösteriyor. Yani tek bir ayda yaşanan yavaşlama, uzun vadeli bir dezenflasyon sürecinin garantisi değil.

Çekirdek Enflasyon ve Alt Kalemler

TCMB, manşet enflasyondan farklı olarak enerji, gıda ve alkollü içecekler gibi oynak kalemleri dışarıda bırakan çekirdek enflasyon göstergelerine de dikkat çekti. Bu göstergeler, ekonomideki fiyat hareketlerinin daha sağlıklı analiz edilmesine yardımcı oluyor.

Ağustos ayında çekirdek enflasyonda da sınırlı bir yavaşlama gözlense de, hizmet fiyatları ve kira kalemlerinde devam eden artışların belirgin olduğu kaydedildi.

Özellikle konut kiraları, yüksek talep ve arz dengesizliği nedeniyle enflasyonu yukarı yönlü baskılamaya devam ediyor.

Küresel Gelişmelerin Etkisi

Enflasyonun seyrinde yalnızca iç dinamikler değil, küresel faktörler de önemli görev alıyor. Küresel gıda fiyat endeksi, Rusya-Ukrayna savaşı sonrası yaşanan tedarik sorunlarının kısmen hafiflemesine rağmen hâlâ yüksek seviyelerde bulunuyor. Ayrıca iklim krizinin tarımsal üretim üzerindeki olumsuz etkileri, gıda fiyatlarındaki belirsizlikleri artırıyor.

Enerji fiyatları tarafında ise petrolün varil fiyatı yaz aylarında 70-80 dolar aralığında dalgalandı. Bu dalgalanma, Türkiye gibi enerji ithalatçısı ülkelerde akaryakıt fiyatlarının doğrudan tüketici enflasyonuna yansımasına neden oluyor.

Para Politikası Açısından Anlamı

Enflasyonun ana eğiliminde gözlenen yavaşlama, para politikası açısından önemli bir sinyal. TCMB, fiyat istikrarını sağlamak amacıyla faiz oranlarını belirlerken enflasyonun gidişatını yakından takip ediyor.

Son dönemde politika faizinde yapılan artışlarla birlikte parasal sıkılaşmanın etkilerinin kademeli olarak fiyatlara yansımaya başladığı görülüyor.

Ağustos ayındaki veriler, bu sıkılaştırma adımlarının enflasyonist baskıları sınırlamaya başladığına dair işaretler taşıyor.

Ancak TCMB’nin de raporunda vurguladığı gibi, enflasyondaki mevcut seviyeler hâlâ hedeflenen oranların oldukça üzerinde bulunuyor. Bu nedenle sıkı para politikası duruşunun bir süre daha devam etmesi bekleniyor.

Hanehalkı ve Reel Sektör Üzerindeki Etkiler

Enflasyondaki yavaşlama, hanehalkı açısından önemli bir gelişme olmakla birlikte fiyatların yüksek seviyelerde kalması alım gücünü olumsuz etkilemeye devam ediyor.

Gıda ve kira harcamaları, hane bütçelerinde en büyük payı oluşturduğu için bu kalemlerdeki artışlar özellikle dar gelirli kesimleri zor durumda bırakıyor.

Reel sektör açısından bakıldığında ise, girdi maliyetlerindeki artışların ürün fiyatlarına yansıması devam ediyor. Bu durum hem iç piyasada hem de ihracatta fiyat rekabetçiliğini zorlaştırıyor.

Uzmanların Görüşleri

Ekonomistler, TCMB’nin raporunda işaret edilen yavaşlamanın olumlu bir gelişme olduğunu ancak bunun kalıcı olup olmayacağını görmek için birkaç aylık seyre ihtiyaç duyulduğunu belirtiyor.

Özellikle çekirdek enflasyonda kalıcı bir düşüş olmadan genel enflasyonda istikrarlı bir gerileme yaşanmasının zor olduğu ifade ediliyor.

Ayrıca 2024 yılının ilk çeyreğine kadar, kur gelişmeleri, enerji fiyatları ve ücret artışlarının enflasyon üzerindeki belirleyici faktörler olacağı vurgulanıyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın Ağustos ayı enflasyon raporu, fiyat artışlarının hızında kısmi bir yavaşlama olduğunu ortaya koyuyor.

Yıllık enflasyonun yüzde 32,95’e gerilemesi olumlu bir sinyal olarak değerlendirilebilir. Ancak gıda fiyatlarındaki yükseliş ve kira gibi yapışkan kalemlerin enflasyonu yüksek tutmaya devam etmesi, dezenflasyon sürecinin zorlu geçeceğini gösteriyor.

Önümüzdeki dönemde, sıkı para politikası ve küresel gelişmelerin etkisiyle enflasyonun seyri yakından takip edilecek.

Ekonomi yönetiminin fiyat istikrarını sağlamak için alacağı ilave adımlar ise enflasyonun gelecekteki yönünü belirleyecek.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Ağustos 2025 dönemine ilişkin Fiyat Gelişmeleri Raporunu kamuoyuyla paylaştı.

Raporda, tüketici fiyatlarının ağustosta %2,04 oranında arttığı, yıllık enflasyonun ise %32,95 seviyesinde gerçekleştiği bildirildi. Böylelikle yıllık enflasyonda temmuz ayına kıyasla 0,57 puanlık bir gerileme kaydedilmiş oldu.

Bu dönemde özellikle gıda fiyatlarındaki yükseliş ve tütün ürünlerindeki artışlar öne çıkarken, enerji grubu ise görece zayıf bir seyir izledi.

Raporda dikkat çekilen bir diğer unsur, enflasyonun ana eğiliminde yavaşlamanın gözlendiği yönündeydi.

Gıda Fiyatları: Olumsuz Hava Koşullarının Belirleyici Etkisi

Rapora göre, gıda fiyatları uzun süredir enflasyonun destekleyici unsurlarından biri olurken, ağustos ayında bu tablo tersine döndü.

Özellikle don olayları ve kuraklık gibi olumsuz hava koşullarının etkisiyle fiyatlarda yukarı yönlü baskılar görüldü.

İşlenmemiş gıda fiyatları, taze meyve, kırmızı ve beyaz et ile yumurta gibi ürünlerin öncülüğünde %2,02 oranında yükseldi. İşlenmiş gıda tarafında ise artış daha belirgin oldu.

Ağustosta bu kalemde fiyatlar %3,83 arttı. En çok fiyat artışı ekmek ve tahıllar (%5,77), süt ürünleri ve alkolsüz içeceklerde görüldü.

Gıda ve alkolsüz içecekler grubu aylık bazda %3,02 artışla öne çıkarken, yıllık enflasyon %33,28 oldu. İşlenmemiş gıdada yıllık enflasyon %34,94, işlenmiş gıdada ise %31,35 seviyelerine yükseldi.

Tütün ve Alkollü İçecekler: ÖTV Etkisi

Tütün ürünleri cephesinde temmuz ayında yapılan ÖTV artışlarının bir kısmı firmalar tarafından ağustos ayına yansıtıldı. Bu nedenle, ilgili grupta fiyatlar %6,04 oranında arttı. Böylece yıllık enflasyon %29,71’e yükselmiş oldu.

Enerji Fiyatları: Yatay Seyir

Enerji grubu fiyatlarında ağustos ayında %0,64’lük sınırlı bir artış gözlendi. Akaryakıt fiyatları büyük ölçüde yatay kalırken, tüp gaz (%2,11) ve şebeke suyu (%1,29) fiyatlarında artış kaydedildi.

Bu gelişmeler sonucunda enerji grubunun yıllık enflasyonu, yüksek baz etkisinin de katkısıyla, %33,66’ya geriledi.

Hizmet Fiyatları: Kira Kalemi Öne Çıktı

Ağustos ayında hizmet grubundaki fiyat artışı %2,65 ile temmuza kıyasla daha yavaş bir seyir izledi. Yıllık enflasyon ise %45,77 seviyesine gerileyerek 2,77 puanlık bir düşüş kaydetti. Alt gruplar bazında özellikle kira kalemi dikkat çekti.

Kontrat yenileme oranlarının yüksek seyretmesiyle kira fiyatları aylık %4,61 arttı. Buna rağmen, kira grubunun yıllık enflasyonu %74,33’e gerileyerek bir miktar yumuşama gösterdi.

Ulaştırma hizmetlerinde ise hava yolu yolcu taşımacılığı fiyatlarındaki %36,43’lük sert artış belirleyici oldu. Diğer hizmetlerde bakım-onarım gibi kalemler fiyat yükselişleriyle öne çıktı.

Temel Mallar: Görece Yatay Görünüm

Temel mal grubu fiyatları ağustosta büyük ölçüde yatay seyretti. Böylece yıllık enflasyon %19,85 seviyesinde gerçekleşti.

Dayanıklı tüketim mallarında fiyat artışı %0,73 ile önceki aya kıyasla zayıfladı. Mobilya fiyatları %0,67 geriledi, otomobil fiyat artışları ise hız kesti.

ÖTV değişikliklerinin otomobil fiyatlarına yansıması sınırlı kaldı. Beyaz eşyada %1,20’lik fiyat artışı görüldü.

Giyim ve ayakkabı fiyatları, bir önceki aydaki keskin düşüşün ardından ağustosta %0,77 oranında daha sınırlı bir gerileme yaşadı.

Üretici Fiyatları: Yüksek Artış

Raporda dikkat çekilen bir diğer önemli başlık yurt içi üretici fiyatları (Yİ-ÜFE) oldu. Ağustosta üretici fiyatları %2,48 oranında arttı ve yıllık enflasyon %25,16’ya yükseldi. Sektörel olarak bakıldığında: Enerji fiyatları %6,39 arttı ve yükselişte başı çekti.

Dayanıksız tüketim mallarında %3,21, ara mallarında %1,34, dayanıklı tüketimde %1,26, sermaye mallarında ise %1,11 oranında artış kaydedildi.

Alt sektörlerde tütün ürünleri, elektrik ve doğal gaz, giyim eşyası ve gıda ürünleri imalatı fiyat artışlarıyla öne çıktı.

Enflasyonun Ana Eğilimi Yavaşlıyor

TCMB’nin raporunda, mevsimsellikten arındırılmış verilerle tüketici fiyatlarının aylık artışında düşüş olduğu belirtildi.

Gıda fiyatları hariç tutulduğunda, tüketici enflasyonunda daha belirgin bir yavaşlama gözlendi. B endeksinde aylık artış bir önceki aya benzer gerçekleşti.

C endeksinde ise artış hızı zayıfladı. Bu tablo, hizmet ve temel mallardaki fiyat artışlarının zayıflaması, işlenmiş gıda fiyatlarının ise güçlenmesiyle açıklanıyor.

Merkez Bankası’nın izlediği göstergeler, ağustos ayında enflasyonun ana eğiliminin aylık bazda yavaşladığını, üç aylık ortalamalarda ise yatay bir seyir izlediğini ortaya koydu.

Genel Değerlendirme

Ağustos ayında enflasyon görünümünü en çok gıda fiyatları belirledi. Hava koşullarının olumsuz etkisi, işlenmiş ve işlenmemiş gıda kalemlerinde fiyat artışlarını tetikledi. Tütün ürünlerinde ÖTV kaynaklı yükseliş, hizmet grubunda ise kira ve ulaştırma hizmetleri dikkat çekti.

Buna karşın enerji fiyatlarındaki sınırlı artış ve temel mallardaki yatay görünüm enflasyonu dengeleyen unsurlar oldu.

Bu gelişmeler ışığında TCMB, enflasyonun ana eğiliminde bir yavaşlama olduğunu, ancak gıda fiyatlarındaki dalgalanmaların manşet enflasyon üzerinde baskı oluşturmaya devam ettiğini vurguladı.