Vergi kaçağına dijital darbe: E-ticarette büyük temizlik başladı

Yapılan son çalışmalara göre, Türkiye genelinde faaliyet gösteren 17 bin e-ticaret mükellefinin toplam 44,5 milyar liralık ticari kazancını beyan etmeden kayıt dışı bıraktığı ortaya çıktı.

Son yıllarda e-ticaret sektörü, hem dünya genelinde hem de Türkiye'de ciddi bir büyüme kaydetti. Giderek dijitalleşen ekonomi ile birlikte, mal ve hizmet satışları büyük oranda internet ortamına kaymış durumda. Bu gelişmeler, vergi sistemlerinde yeni denetim mekanizmalarının devreye girmesini zorunlu kılıyor.

Gelir İdaresi Başkanlığı da bu kapsamda dijital platformlar üzerinden gelir elde eden kişileri daha yakından izlemeye başladı.

Dijitalleşmeyle birlikte kayıt dışı ekonomiyle mücadele yöntemleri de evrim geçirdi. Özellikle e-ticaret platformlarında faaliyet gösteren satıcıların kazançlarının şeffaf şekilde beyan edilmesi için yeni teknolojik çözümler geliştiriliyor.

Bakan Şimşek’ten Vergi Uyarısı

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, dijital platformlar aracılığıyla gelir elde eden herkesin vergi yükümlülüğü bulunduğunu açıkça vurguladı.

Şimşek, “E-ticaret üzerinden kazanç sağlayan tüm mükellefler, yasalar çerçevesinde vergi ödemekle yükümlüdür. Bu alandaki denetimlerimiz kararlılıkla devam edecektir” dedi.

Ayrıca, gönüllü uyum çağrısında da bulunan Şimşek, “Vergi cezası ile karşı karşıya kalmak istemeyen tüm mükelleflerimizi, beyanlarını doğru şekilde güncelleyerek yükümlülüklerini yerine getirmeye davet ediyoruz. Dijitalleşmenin hız kazandığı bu çağda, devletin vergi kaybını kabul etmesi söz konusu olamaz” ifadelerini kullandı.

17 Bin Mükellef İncelemeye Alındı

Gelir İdaresi tarafından yapılan analizler sonucunda, internetten satış yapan binlerce kişinin gelir beyanlarında eksiklikler tespit edildi.

Özellikle sosyal medya üzerinden ürün satışı yapan bireyler, online pazar yerlerinde faaliyet gösteren küçük işletmeler ve influencer’lar denetimlerin odağında yer aldı.

Yapılan kapsamlı veri analizleri ve platform iş birlikleri sayesinde, e-ticaret yoluyla gelir elde eden 17 bin mükellefin toplamda 44,5 milyar liralık hasılatı kayıt altına almadığı belirlendi.

Bu kişilerin kazançlarını vergi sistemine dahil etmeden faaliyette bulunmaları, devleti ciddi bir vergi gelirinden mahrum bıraktı.

Teknolojik Altyapı Güçlendiriliyor

Gelir İdaresi Başkanlığı, dijital ortamdaki işlemleri izleyebilmek için teknolojik altyapısını sürekli geliştiriyor.

Elektronik fatura (e-fatura), elektronik arşiv (e-arşiv), e-defter ve e-irsaliye gibi uygulamalarla, işletmelerin ticari faaliyetleri daha şeffaf şekilde izlenebilir hale getiriliyor.

Ayrıca, büyük e-ticaret platformlarından alınan işlem verileri, merkezi sistemlerde analiz edilerek potansiyel vergi kaçakları tespit edilebiliyor.

GİB’in dijital dönüşüm çalışmaları kapsamında hayata geçirilen “Veri Analitiği Merkezi” sayesinde, çok sayıda vergi mükellefinin faaliyetleri anlık olarak izlenebiliyor.

Yapay zekâ destekli bu sistemler, anormal kazanç artışlarını, beyan dışı işlemleri ve kayıt dışı faaliyette bulunan kişi ya da kuruluşları tespit etmeyi mümkün kılıyor.

Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadelede Yeni Dönem

Türkiye ekonomisinde kayıt dışılığın azaltılması, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın öncelikli hedefleri arasında yer alıyor.

Bu kapsamda yapılan çalışmalar sadece e-ticaretle sınırlı kalmıyor; farklı sektörlerdeki kayıt dışı faaliyetler de titizlikle takip ediliyor.

E-ticaretin hızla yaygınlaştığı günümüzde, kayıt dışı ekonomiyle mücadele açısından bu alan büyük önem arz ediyor.

Özellikle pandemi sonrası dijital ticaretin daha da hız kazanması, denetim mekanizmalarının dijitalleşmesini zorunlu hale getirdi.

Bu bağlamda yürütülen çalışmalar kapsamında, kayıt dışı faaliyet gösterdiği tespit edilen kişi ve işletmelere yüksek miktarda vergi ve usulsüzlük cezaları uygulanıyor. Aynı zamanda bu mükellefler, geçmiş dönem kazançlarını düzeltmeleri yönünde uyarılıyor.

Mükelleflere Gönüllü Uyum Çağrısı

Gelir İdaresi Başkanlığı, vergi bilincinin artırılması ve mükelleflerin gönüllü olarak yükümlülüklerini yerine getirmesi için çeşitli bilgilendirme kampanyaları düzenliyor.

Özellikle internet üzerinden gelir elde eden kişiler için rehberler, örnek uygulamalar ve eğitim videoları yayınlanıyor.

Bakanlık yetkilileri, vergisel yükümlülüklerini yerine getirmeyen kişilerin, cezai işlemle karşılaşmadan önce beyanda bulunmalarının kendi lehlerine olacağını ifade ediyor.

Bu çerçevede mükelleflere sağlanan bazı avantajlı uygulamalar (örneğin, pişmanlıkla beyan) ile cezasız düzeltme imkânı tanınıyor.

Dijitalleşme ile Şeffaf Ekonomiye Geçiş

E-ticaretin hayatın vazgeçilmez bir parçası haline gelmesi, vergi sistemlerinin de aynı hızla evrilmesini zorunlu kılıyor.

Türkiye, dijitalleşen ekonomiyle birlikte vergi kayıplarını minimize etmek için yoğun bir çalışma yürütüyor.

Gelir İdaresi’nin geliştirdiği yeni nesil denetim araçları ve yapay zekâ destekli analiz sistemleri, vergi kaçakçılığıyla mücadelede önemli bir görev üstleniyor.

17 bin mükellefin 44,5 milyar liralık kayıt dışı gelirinin ortaya çıkarılması, bu alandaki denetimlerin ne kadar etkili olduğunu gözler önüne seriyor.

Vergi sistemine güvenin artırılması ve kamu gelirlerinin adil şekilde toplanması açısından bu tür çalışmaların önemi her geçen gün daha da artıyor.

Son yıllarda dijital ortamda alışveriş eğiliminin hızla artması, bu alandaki kayıt dışılık konusunu da gündemin üst sıralarına taşıdı.

Elektronik ticaretin büyümesiyle birlikte elde edilen gelirlerin ne ölçüde beyan edildiği ve vergilendirildiği sorusu, Gelir İdaresi Başkanlığı’nın (GİB) radarına girdi.

GİB, e-ticaret platformları aracılığıyla satış yapan kişi ve işletmelerin gelirlerini mercek altına alarak, mükellefiyet kayıtları ile bu satışlardan doğan hasılatların vergi beyanlarında doğru şekilde yer alıp almadığını analiz etti.

Yapılan çalışmalar sonucunda, sektörde önemli düzeyde uyumsuzluk ve kayıt dışı kazanç elde edildiği tespit edildi.

44,5 Milyar Liralık Kayıt Dışı Hasılat

Yapılan analiz sonuçlarına göre, 2021 ve 2022 yıllarını kapsayan dönemde 13 bin 494 mükellefin toplamda 18 milyar liralık gelirinin beyan dışı bırakıldığı belirlendi.

Aynı inceleme, 2023 ve 2024 yıllarına ilişkin olarak da 3 bin 610 kişinin toplamda 26,5 milyar liralık gelirini kayıt altına almadığını ortaya koydu.

Böylece dört yıllık süreçte toplamda 17 bin 104 kişiye ait 44,5 milyar liralık kayıt dışı e-ticaret geliri gün yüzüne çıkarıldı.

Hiç Mükellef Kaydı Olmadan Ticaret Yapanlar Var

Yapılan incelemeler yalnızca mükellef kayıtlarına sahip kişilerle sınırlı kalmadı. Hiçbir şekilde vergi kaydı bulunmadan ticari faaliyet gerçekleştiren bireyler de analizlerde ortaya çıktı. Sektör genelinde yürütülen kapsamlı incelemelerde çarpıcı bulgulara ulaşıldı.

Bu bulgulardan en dikkat çekici olanı, bir gerçek kişinin 2021 yılı içerisinde dijital platformlar üzerinden 895 bin 562 işlem gerçekleştirdiği ve bu faaliyetlerden 135 milyon lira hasılat elde ettiği verisiydi.

Ancak söz konusu kişi, vergi dairesine herhangi bir gelir bildiriminde bulunmamış ve beyan ettiği gelir ile gerçek kazancı arasında tam 122 milyon liralık bir fark bulunduğu tespit edildi.

Gönüllü Uyumla 2 Milyar Lira Gelir Beyanı Alındı

Tespit edilen riskli mükellefler vergi daireleri tarafından "izaha davet" yöntemine tabi tutulmaya başlandı.

Bu çağrıya ilk aşamada 3 bin 147 kişi olumlu yanıt vererek vergi daireleriyle iletişime geçti ve toplamda 2 milyar lira değerinde gelir beyanında bulundu. Bu uygulama, gönüllü uyumu teşvik etmeyi ve kayıt dışı ekonominin önüne geçmeyi amaçlıyor.

Ayrıca hiç mükellef kaydı bulunmayan 190 kişinin de izaha davet süreci kapsamında değerlendirmeye alındığı öğrenildi.

Bu kişilerden 276 beyanname alındı ve 83 milyon lira matrah beyan edildi. Böylece sistem dışındaki bireylerin de vergilendirme kapsamına alınması sağlandı.

Vergi otoritesi, izaha davet sonrası beyanlarını düzeltip doğru beyanda bulunan mükellefler için cezai yaptırımları daha hafif uygulayarak, uyumu teşvik edici bir politika izliyor.

Buna karşılık, çağrılara kayıtsız kalan, gelir beyanından kaçınan ya da kazancını gizlemeye devam edenler hakkında ise doğrudan vergi incelemesi başlatılarak cezai işlem uygulanıyor.

E-Ticaret Ödemelerine Yeni Stopaj Uygulaması

Kayıt dışı ekonomiye karşı yürütülen bu kapsamlı mücadeleye destek olmak amacıyla, 1 Ocak itibarıyla e-ticaret ödemelerine yüzde 1 oranında stopaj uygulanmaya başlandı.

Bu uygulama, dijital satışlardan elde edilen kazançların daha yakından izlenmesini sağlarken, vergi kaybının önlenmesi yönünde kritik bir adım olarak değerlendiriliyor.

Bakan Şimşek: Dijitalleşen Dünyada Vergi Kaçırmaya Göz Yummayacağız

Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek de konuyla ilgili yaptığı açıklamada, dijitalleşmenin getirdiği fırsatların yalnızca tüketicilere değil, kamuya da veri izleme kolaylığı sunduğunu belirterek, şu ifadeleri kullandı:

"Kayıt dışı ekonomiyle mücadelemiz kararlılıkla sürüyor. Artık dijitalleşme sayesinde vergisel uyumsuzlukların tespiti çok daha hızlı ve etkin biçimde yapılabiliyor.

E-ticaret platformları üzerinden gelir elde eden herkesin vergisini beyan etmesi gerekiyor. Vergi cezası ile karşı karşıya kalmak istemeyen tüm mükellefleri gönüllü beyana davet ediyoruz.

Yılbaşından bu yana yürürlüğe giren tevkifat uygulamamız, kayıt dışılıkla mücadelede önemli bir araç olacak. Dijital dünyada vergi kayıplarına artık müsamaha göstermeyeceğiz."

Kayıt Dışılıkla Mücadelede Yeni Dönem

Tüm bu gelişmeler, dijital ekonomide vergisel denetimlerin artık daha sistematik ve teknolojik altyapıya dayalı şekilde yürütüldüğünü gösteriyor.

Gelir İdaresi Başkanlığı’nın, gelişmiş analiz sistemleri ve platform verileriyle desteklenen bu tür incelemeleri önümüzdeki dönemlerde daha sık gerçekleştirmesi bekleniyor.

Kayıt dışı ekonominin kamu gelirleri üzerindeki etkisini azaltmak ve vergi adaletini sağlamak adına bu tür düzenlemeler, Türkiye’de dijitalleşmenin sağladığı olanaklarla birlikte daha etkin hale geliyor.

Hem mükelleflerin gönüllü uyum sürecine yönlendirilmesi hem de caydırıcı yaptırımların devreye sokulması, sistemin daha şeffaf ve sürdürülebilir olmasını hedefliyor.