Yatırım bankaları da MASAK denetiminde

Daha önce yalnızca mevduat bankaları ve katılım bankaları için zorunlu tutulan uyum programı, artık kalkınma ve yatırım bankalarını da içine alacak şekilde genişletildi.

Bu değişiklik, finans sektöründe risk temelli yaklaşımın daha kapsamlı bir şekilde hayata geçirilmesini sağlayacak.

Böylece Türkiye’nin uluslararası finansal sistemde güvenilirlik düzeyinin artması, aynı zamanda uluslararası yükümlülüklerin yerine getirilmesi hedefleniyor.

Düzenlemenin Temel Amacı

Yeni düzenlemenin temelinde, suç gelirlerinin aklanmasının önlenmesi ve terörizmin finansmanıyla etkin mücadele bulunuyor.

Türkiye, uzun süredir Mali Eylem Görev Gücü (FATF) standartları çerçevesinde yükümlülükler üstlenmiş durumda.

FATF tarafından belirlenen kriterler, ülkelerin finansal sistemlerinde kara para aklama ve yasa dışı finansman faaliyetlerine karşı güçlü ve etkili önlemler almasını zorunlu kılıyor.

Mevduat bankaları, katılım bankaları ve finansal kuruluşlar zaten bu yükümlülükleri yerine getiriyordu. Ancak yatırım ve kalkınma bankalarının da bu sürece dâhil edilmesi, risk yönetiminde bütüncül bir yaklaşımın benimsendiğini gösteriyor.

Bu sayede, mali sistemin herhangi bir noktasının zayıf halka haline gelmesinin önüne geçilmesi planlanıyor.

Uyum Programının Kapsamı

Uyum programı, bankaların kara para aklama ve terör finansmanı risklerini tespit etmesi, değerlendirmesi ve bu risklere karşı gerekli önlemleri almasını sağlayacak bir çerçeve sunuyor.

Bankaların müşteri portföylerini, işlem türlerini ve coğrafi riskleri analiz ederek buna göre tedbir alması gerekiyor. Yüksek riskli müşteri grupları için daha sıkı kontroller uygulanacak.

İç Kontrol ve Denetim Mekanizmaları

Bankalar, iç denetim birimleri aracılığıyla uyum programının etkinliğini düzenli olarak ölçmek zorunda. Şüpheli işlem bildirimleri için hızlı ve güvenilir bir süreç oluşturulması bekleniyor.

Uyum Görevlisi Atama Zorunluluğu

Her banka, bağımsız hareket edebilecek ve doğrudan üst yönetime rapor verecek bir uyum görevlisi atamakla yükümlü olacak.

Eğitim Programları

Banka çalışanlarına, kara para aklama ve terör finansmanı riskleri konusunda düzenli eğitim verilmesi öngörülüyor.

Politika ve Prosedürlerin Yazılı Hale Getirilmesi

Bankaların tüm uyum politikaları yazılı hale getirilecek ve düzenli aralıklarla güncellenecek. Kalkınma ve Yatırım Bankalarının Dahil Edilmesi Neden Önemli?

Kalkınma ve yatırım bankaları, doğrudan bireysel müşterilere değil, büyük ölçekli projelere, şirketlere ve uluslararası yatırımlara odaklanıyor.

Bu nedenle işlem hacimleri genellikle yüksek ve karmaşık oluyor. Yatırım projelerinin fonlanması sırasında şeffaflığın sağlanamaması, kara para aklama ve yasa dışı finansman riskini artırabiliyor.

Örneğin, uluslararası bir yatırım projesi üzerinden sisteme yasa dışı fonların sokulması ihtimali, mevduat bankalarına kıyasla daha sofistike yöntemlerle gerçekleştirilebiliyor.

Bu nedenle söz konusu bankaların da uyum programına dâhil edilmesi, sistemin bütününde güvenlik zincirini güçlendiriyor.

Türkiye’nin Uluslararası Yükümlülükleri

Türkiye, FATF standartlarının yanı sıra Avrupa Birliği uyum süreci çerçevesinde de finansal şeffaflık ve denetim mekanizmalarını güçlendirmek zorunda.

AB müktesebatında yer alan kara para aklama direktifleri, üye ülkeler kadar aday ülkeler için de yol gösterici nitelikte.

Bu bağlamda, Türkiye’deki düzenlemeler yalnızca iç hukukun güçlendirilmesi değil, aynı zamanda uluslararası itibarın korunması açısından da kritik.

Zira finansal sistemin zayıf bulunması, ülkenin yabancı yatırım çekme kapasitesini doğrudan olumsuz etkileyebilir.

Finansal Sektör Üzerindeki Etkiler

Yeni düzenleme, kalkınma ve yatırım bankaları için bazı ek maliyetler doğurabilir. Uyum programlarının hazırlanması, iç kontrol mekanizmalarının güçlendirilmesi ve personel eğitimleri için ek kaynak ayrılması gerekecek.

Ancak bu maliyetler, uzun vadede hem bankaların hem de Türkiye ekonomisinin güvenilirliğine katkı sağlayacak yatırımlar olarak değerlendiriliyor.

Ayrıca, bu düzenlemenin bankaların uluslararası fonlara erişimini kolaylaştıracağı düşünülüyor. Çünkü yabancı yatırımcılar ve uluslararası finans kuruluşları, fon sağladıkları ülkelerde güçlü uyum mekanizmalarının bulunmasına büyük önem veriyor.

Beklenen Sonuçlar

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın attığı bu adımın orta ve uzun vadede şu sonuçları doğurması bekleniyor: Türkiye’nin uluslararası mali itibarı güçlenecek.

Bankacılık sisteminde risk yönetimi kültürü yaygınlaşacak. Yatırım ve kalkınma projelerinde şeffaflık artacak.

Kara para aklama ve terör finansmanı faaliyetlerinin önlenmesinde caydırıcılık sağlanacak. Uluslararası finans kuruluşlarından sağlanacak fonların maliyeti düşebilecek.

Uzman Görüşleri

Finans hukuku uzmanları, düzenlemeyi genel olarak olumlu değerlendiriyor. Uzmanlara göre, özellikle büyük ölçekli projelere fon sağlayan yatırım bankalarının denetim altında olması, sistemin bütünlüğünü korumak açısından kritik.

Ancak bazı uzmanlar, bankaların uyum programı için ayırmak zorunda kalacakları kaynakların kısa vadede maliyet baskısı yaratabileceğine dikkat çekiyor.

Buna rağmen uzun vadede bu yatırımların geri dönüş sağlayacağı, bankaların uluslararası rekabet gücünü artıracağı vurgulanıyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yaptığı düzenleme ile kalkınma ve yatırım bankalarının da uyum programı kapsamına alınması, Türkiye’nin finansal sisteminde önemli bir dönüm noktası niteliğinde.

Bu adım, sadece mali suçlarla mücadelede değil, aynı zamanda uluslararası finansal sisteme entegrasyon ve güvenilirlik açısından da büyük önem taşıyor.

Gelecek dönemde, bankacılık sektörünün bu yükümlülükleri ne ölçüde etkin biçimde uygulayacağı, düzenlemenin başarısını belirleyecek.

Ancak genel çerçevede, bu adımın Türkiye’nin ekonomik istikrarına ve finansal sistemine olumlu katkılar sunması bekleniyor.

Türkiye’de suç gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanının engellenmesine yönelik yasal düzenlemeler, son yıllarda giderek daha geniş bir alana yayılıyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan yeni yönetmelik değişiklikleriyle, finansal kuruluşların ve belirli sektörlerde faaliyet gösteren işletmelerin yükümlülükleri bir kez daha artırıldı.

Resmî Gazete’nin bugünkü sayısında yayımlanan düzenlemeler ile özellikle kalkınma ve yatırım bankaları ile yalnızca dijital ortamda şans ve bahis oyunları faaliyeti yürüten elektronik bayiler, risk temelli uyum programı uygulamakla yükümlü kurumlar arasına dahil edildi.

Böylelikle kara para aklama ve terörün finansmanıyla mücadelede daha geniş bir kapsama ulaşılması hedefleniyor.

Düzenlemenin Getirdiği Değişiklikler

Yeni düzenleme ile birlikte kalkınma ve yatırım bankaları artık mevzuat çerçevesinde uyum programı hazırlamak, uyum görevlisi ve yardımcısı atamak zorunda.

Bu kurumların faaliyet hacmi, finansman modelleri ve uluslararası sermaye hareketlerine olan doğrudan etkisi dikkate alındığında, düzenlemenin finansal sistemin bütünlüğü açısından oldukça kritik olduğu ifade ediliyor.

Bununla birlikte, Türkiye’nin sermaye piyasaları için önemli bir kurum olan İstanbul Takas ve Saklama Bankası AŞ (Takasbank) ise bu düzenlemenin kapsamı dışında tutuldu.

Bu istisnanın nedeni açıklamada net olarak belirtilmese de, Takasbank’ın zaten farklı mevzuat çerçevelerinde sıkı bir denetim ve düzenleme altında faaliyet gösterdiği değerlendiriliyor.

Elektronik Bayilere Yönelik İlk Düzenleme

Yönetmelik değişiklikleri yalnızca bankacılık sektörüyle sınırlı kalmadı. Fiziki işyeri bulunmayan, yalnızca elektronik ortamda şans ve bahis oyunları faaliyeti yürüten bayiler de uyum yükümlüsü kapsamına dahil edildi.

Daha önce genellikle fiziki mekânda hizmet veren oyun bayileri ve bahis şirketleri bu yükümlülüklere tabiydi.

Ancak dijitalleşmenin hızlanması, çevrim içi bahis ve şans oyunlarının ciddi bir pazar haline gelmesi, kara para aklama ve yasa dışı finansman risklerini artırdı. Bu nedenle elektronik bayilerin de sisteme entegre edilmesi kaçınılmaz bir adım olarak değerlendiriliyor.

Uyum Programı ve Son Tarihler

Geçici maddeyle birlikte, kapsama yeni alınan kurum ve kuruluşlara belli süreler tanındı. Kalkınma ve yatırım bankaları ile elektronik bayiler, 31 Ekim 2025 tarihine kadar uyum görevlisi ve yardımcısı atamakla yükümlü olacak.

Uyum programlarının ise en geç 30 Kasım 2025 tarihine kadar hazırlanması ve yürürlüğe alınması zorunlu kılındı.

Bu tarihlere kadar yükümlülüklerini yerine getirmeyen kurumların, MASAK mevzuatı kapsamında çeşitli idari yaptırımlarla karşı karşıya kalabileceği belirtiliyor.

Uyum Görevlisi Atamalarında Yeni Kısıtlama

Düzenlemeyle getirilen dikkat çekici bir yenilik de uyum görevlisi atamalarına ilişkin. Artık, daha önce herhangi bir kurumda inceleme veya denetim görevinde bulunmuş kişiler, aynı kurumda uyum görevlisi veya yardımcısı olarak atanamayacak.

Bu hüküm, çıkar çatışmalarının ve tarafsızlık sorunlarının önüne geçilmesi amacıyla getirildi. Böylelikle uyum görevlilerinin bağımsız, objektif ve kurumun mevcut risklerine tarafsız bir şekilde yaklaşabilmesi hedefleniyor.

MASAK’a Bildirim Yükümlülüğü

Uyum görevlisi veya yardımcısının görevden alınması, istifa etmesi ya da başka bir nedenle görevinden ayrılması halinde, bu değişiklik artık 10 gün içinde Mali Suçları Araştırma Kurulu Başkanlığı’na (MASAK) bildirilecek.

Ayrıca bu bildirime gerekçelerin de eklenmesi zorunlu olacak. Bu düzenleme, MASAK’ın ilgili kurumları yakından izlemesini, uyum görevlilerinin görev değişikliklerinin şeffaf şekilde takip edilmesini ve kurumların uyum politikalarının aksamadan devam etmesini sağlamayı amaçlıyor.

Neden Önemli?

Kara para aklama ve terörün finansmanı, küresel ölçekte yalnızca ekonomik değil aynı zamanda toplumsal ve siyasi güvenliği de tehdit eden unsurlar arasında yer alıyor.

Bu tür faaliyetler finans sisteminin güvenilirliğini zedelediği gibi, uluslararası ilişkilerde de ülkelerin itibarını doğrudan etkiliyor.

Türkiye, uzun yıllardır FATF (Financial Action Task Force – Mali Eylem Görev Gücü) standartlarına uyum sağlamak amacıyla düzenlemelerini güncelliyor.

Son değişiklikler de bu çerçevede atılmış önemli adımlardan biri olarak değerlendiriliyor. Özellikle dijitalleşme ile birlikte ortaya çıkan yeni risklerin düzenlemelerle kontrol altına alınması, ülkenin uluslararası yükümlülükleri açısından da kritik öneme sahip.

Uzmanların Görüşü

Finans hukuku uzmanlarına göre, kalkınma ve yatırım bankalarının kapsama alınması son derece yerinde bir karar.

Çünkü bu bankalar doğrudan büyük ölçekli projelere finansman sağlayarak uluslararası fon akışlarını yönetiyor.

Bu nedenle kara para aklama veya yasa dışı finansman riskleri, ticari bankalara kıyasla daha sofistike yöntemlerle ortaya çıkabiliyor.

Elektronik bayilerin kapsama dahil edilmesi de benzer şekilde önemli bir gelişme. Uzmanlar, dijital dünyada gerçekleştirilen işlemlerin denetlenmesinin zorluğuna dikkat çekerek, bu tür yükümlülüklerin sistemin şeffaflığını artıracağını vurguluyor.

Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan yönetmelik değişiklikleri, kara para aklama ve terörün finansmanıyla mücadelenin daha geniş bir zemine yayılmasını sağladı.

Kalkınma ve yatırım bankaları, Elektronik ortamda faaliyet gösteren şans ve bahis bayileri, artık risk temelli yaklaşımla uyum programı hazırlamak zorunda.

31 Ekim 2025’e kadar uyum görevlisi atamalarının, 30 Kasım 2025’e kadar da uyum programlarının tamamlanması gerekiyor. Ayrıca, atamalar ve görevden ayrılmalar MASAK’a 10 gün içinde bildirilecek. Türkiye, bu düzenlemelerle birlikte hem kendi finansal sistemini güçlendirmeyi hem de uluslararası alanda kara para aklama ve terörizmin finansmanıyla mücadelede daha güçlü bir pozisyon elde etmeyi hedefliyor.