Ekmek, simit ve ulaşım ücretlerinde yeni dönem: Zamlar OVP’ye endeksleniyor

AK Parti’nin TBMM Başkanlığı'na sunduğu yeni kanun teklifi ile, esnaf ve sanatkârlar tarafından sunulan ürün ve hizmetlerin fiyat tarifeleri artık daha sistematik ve denetime açık şekilde belirlenecek.

Yeni modelde yalnızca maliyet hesapları değil; kâr marjları ve hükümetin Orta Vadeli Program’da (OVP) belirlediği enflasyon hedefleri de fiyat oluşturma aşamasında doğrudan dikkate alınacak.

Düzenleme ile amaçlanan temel hedef, özellikle temel tüketim ürünleri ile ulaşım başta olmak üzere sık kullanılan esnaf hizmetlerinde yaşanan fahiş artış tartışmalarını kontrol altına almak ve fiyatlara daha öngörülebilir bir çerçeve kazandırmak olarak öne çıkıyor.

Hem tüketicinin satın alma gücünü korumak hem de esnafın sürdürülebilir biçimde faaliyetlerini sürdürmesini sağlamak doğrultusunda yeni bir denge mekanizması oluşturulması hedefleniyor.

Fiyat Tarifeleri Odalar Tarafından Hazırlanacak

Teklif çerçevesinde fiyat tarifeleri, ilgili meslek grubunun bağlı bulunduğu esnaf odaları tarafından hazırlanacak.

Esnaf ve sanatkârlar tarafından üretilen her ürün ve sunulan her hizmet için fiyat tespit süreci, odaların teknik çalışmalar yapmasıyla başlayacak.

Bu çalışmalarda üretim maliyetleri, gider kalemleri, sektörün genel kârlılık düzeyi ve piyasa koşulları göz önünde bulundurulacak.

Oda tarafından hazırlanan fiyat tarifeleri doğrudan yürürlüğe sokulmayacak. Tarife, odanın mensup olduğu birlik yönetimine sunulacak ve birlik yönetim kurulu, sunumdan sonraki 30 gün içerisinde söz konusu tarife hakkında değerlendirme yaparak onay ya da ret kararı verecek. Böylece tarifelere çift aşamalı bir denetim süreci uygulanmış olacak.

Bakanlık Süreci Askıya Alabilecek

Birlik yönetiminin değerlendirme süresi içinde, Ticaret Bakanlığı’nın görüşünün gerekli görüldüğü durumlarda süreç geçici olarak durdurulacak.

Bakanlığa görüş talebinin iletildiği gün, 30 günlük inceleme süresi askıya alınacak ve Bakanlık görüşünün birliğe ulaşmasıyla birlikte süre yeniden işlemeye başlayacak.

Bakanlık tarafından uygun bulunan ya da herhangi bir itiraz gelmeyen fiyat tarifeleri, onay sürecinin tamamlanmasının ardından 15 gün sonra yürürlüğe girecek.

Böylece ekmekten taksi ücretlerine kadar esnafın sunduğu hizmetlerin fiyatları düzenli ve yasal bir takvimle resmiyet kazanacak.

Belediyelere ve Bakanlığa İtiraz Hakkı

Yeni sistemde belediyeler ve ilgili kamu otoriteleri de sürece aktif şekilde dahil edilecek. Belediyeler, belirlenen tarifeler üzerinde kamu yararı açısından sakınca görmeleri halinde itiraz edebilecek.

Aynı şekilde Ticaret Bakanlığı da gerekli gördüğü hallerde hazırlanan tarife için olumsuz görüş bildirebilecek.

Bu tür itirazlar söz konusu olduğunda, tarife tek taraflı olarak uygulanamayacak; dosya uzlaşma komisyonuna taşınacak.

Amaç, fiyat belirleme sürecinde tek yönlü kararların önüne geçerek, farklı kamu kurumlarının ortak değerlendirme yapmasını sağlamak olacak.

Uzlaşma Komisyonu Devreye Girecek

İtiraz edilen fiyat tarifelerinin değerlendirileceği yapının adı uzlaşma komisyonu olarak belirlendi. Komisyon, ilgili ilin en üst mülki idare amiri (vali veya kaymakam) başkanlığında oluşturulacak.

Komisyon üyeleri; Ticaret İl Müdürlüğü, Defterdarlık, belediye temsilcileri, üniversiteler veya ilgili kamu kurumları ile ticaret ve sanayi odaları ve esnaf-sanatkârlar odaları birliği temsilcilerinden oluşacak.

Komisyonda yer alacak kurumlar, itiraza konu olan tarifenin niteliğine göre başkan tarafından belirlenecek.

Örneğin ulaşımla ilgili bir fiyat tarifesi değerlendiriliyorsa, ilgili kamu kurumlarının temsilcilerinin komisyonda bulunması sağlanacak. Bu yapı ile sektörel uzmanlığın sürece yansıtılması hedefleniyor.

Komisyon kararları salt çoğunluk esasına göre alınacak. Yapılan değerlendirme sonucunda belirlenen nihai tarife, başka bir onaya gerek kalmadan yürürlüğe girecek.

OVP Enflasyon Hedefi Belirleyici Olacak

Türkiye Gazetesi’nde yer alan bilgilere göre, komisyonlar inceleme yaparken yalnızca mevcut piyasa maliyetlerini değil, esnaf için makul kabul edilen ortalama kâr marjlarını ve özellikle Orta Vadeli Program’da yer alan yıllık enflasyon hedeflerini dikkate alacak.

Bu sayede fiyat tarifeleri hazırlanırken ülkenin genel ekonomik hedefleriyle uyumsuz, aşırı artışların önüne geçilmesi amaçlanıyor.

Enflasyon hedefi; ücret artışlarına sınır koyan bağlayıcı bir mekanizma değil, ancak karar süreçlerinde referans alınacak temel parametreler arasına giriyor.

Kapsamlı Değerlendirme Yapılacak

Kanun teklifinin gerekçesinde, fiyatlara itiraz edilmesi halinde mevcut ekonomik durum, maliyet yapıları ve sektörün güncel kârlılık oranları esas alınarak doğrudan yerelde kapsamlı bir değerlendirme yapılacağı ifade ediliyor.

Böylece fiyat tarifelerine ilişkin nihai karar yalnızca tek bir kurumun değil, farklı paydaşların katılımı ile şekillenecek.

Bu yöntem ile hem fiyat artışları üzerinde daha güçlü kamusal gözetim sağlanması hem de esnafın gerçek giderlerinin göz ardı edilmemesi hedefleniyor.

Özellikle büyük şehirlerde sıkça yaşanan ulaşım ücretleri ve temel gıda ürünlerine yönelik fiyat tartışmalarında daha ölçülü ve denetlenebilir bir yapı oluşturulmuş olacak.

Usul ve Esaslar Yönetmelikle Belirlenecek

Bakanlığın görüşüne sunulacak fiyat tarifelerinin kapsamı ile uzlaşma komisyonunun çalışma esasları, Ticaret Bakanlığı tarafından çıkarılacak ayrı bir yönetmelikle düzenlenecek.

Böylece hangi tarifelerin Bakanlık onayına tabi olacağı, inceleme sürelerinin nasıl işleyeceği, komisyon toplantılarının yöntemi ve karar alma süreçleri detaylı şekilde tanımlanacak.

Hedef: Şeffaflık ve Öngörülebilirlik

Bu düzenleme ile esnaf hizmetlerinde fiyatlandırmaya yönelik daha şeffaf, öngörülebilir ve denetime açık bir modelin hayata geçirilmesi amaçlanıyor.

Tüketicilerin sık sık karşı karşıya kaldığı ani ve yüksek zamların önlenmesi, esnafın ise maliyet artışlarını yasal zeminde karşılayabilmesi hedefleniyor.

Yeni sistem sayesinde hem vatandaş hem de esnaf açısından daha adil bir fiyat belirleme süreci tesis edilmesi ve ekonominin genel fiyat istikrarına yerelden de katkı sunulması bekleniyor.