ESK skandalı büyüyor: Yarısı tek şirkete verilmiş
Türkiye’nin son üç yılda ithal ettiği 93 bin tona yakın etin yarısından fazlasının tek bir yabancı şirkete verilmesi ve bu etlerin büyük bölümünün yalnızca 5-6 market zinciri üzerinden piyasaya sürülmesi, et piyasasında “örtülü tekel” şüphesini güçlendirdi.
Et fiyatlarında yaşanan sert yükselişin ardından Et ve Süt Kurumu’nun yürüttüğü ithalat trafiği detaylandırıldıkça, kamuoyuna açıklanmayan sözleşmelerde çarpıcı bir yoğunlaşma tablosu ortaya çıktı.
2023–2025 arasında yapılan karkas et ithalatının yüzde 51’inin Polonya merkezli Polonia Beef’e verildiği, iç piyasaya dağıtımda da benzer şekilde yalnızca 5-6 büyük market zincirinin payı büyüterek etin yarısından fazlasını piyasaya sürdüğü belirlendi.
Bu durum, sektörde uzun süredir dile getirilen “tekelci yapı” tartışmalarını yeniden alevlendirdi.
ESK İTHALATINDA GİZLİ TEKEL TABLOSU
Et fiyatlarındaki rekor artışın ardından Et ve Süt Kurumu (ESK) eliyle yürütülen ve kamuoyuna açıklanmayan ithalat sözleşmeleri mercek altına alınırken, son üç yılda yapılan alımların büyük bölümünün tek bir şirkete gittiği ortaya çıktı.
Halktv.com.tr’den Bahadır Özgür’ün aktardığı inceleme, 2023–2025 arasında ithal edilen yaklaşık 93 bin ton etin yüzde 51’inin Polonya merkezli Polonia Beef tarafından karşılandığını gösterdi.
ESK’nın karkas et ithal ettiği temel ülkeler arasında Polonya, Macaristan, Romanya, İtalya, Fransa, Belçika ve Ukrayna yer aldı. Bu dönemde toplam 92 bin 700 ton et için 20,8 milyar lira ödendi.
YARISINI TEK BAŞINA ALDI: POLONIA BEEF
İthalatta en büyük payı alan Polonia Beef’in, tek başına 47 bin 900 ton et tedarik ettiği ve bunun toplamın yüzde 51’ine denk geldiği belirtildi.
Şirket bu satışlar karşılığında 10,4 milyar lira aldı. Ayrıca Polonia Beef’in ikinci büyük ortağının bir Türk yatırımcı olduğu ifade edildi.
İthalatta ikinci sırada ise Fransız Groupe Bigard yer alırken, onu diğer Avrupa şirketleri izledi.
PAZARIN DAĞITIMINDA DA BENZER TEKEL
ESK’nın ithal etleri iç piyasaya maliyetine yakın fiyatlarla sürmesi fiyat istikrarı amacı taşısa da, dağıtım tarafındaki tablo da benzer şekilde yoğunlaşmış durumda.
İstanbul’daki kombinalardan ürün alan 431 şirket incelendiğinde, ithal etin yüzde 54’ünün yalnızca 5-6 firma üzerinden piyasaya dağıtıldığı görüldü.
En büyük alıcılar şöyle sıralandı:
Altun Gıda (Happy Center): 14,1 bin ton
Tarım Kredi Et Ürünleri AŞ.: 11,6 bin ton
Kim Marketler Zinciri: 6,8 bin ton
Onur Marketler Zinciri: 6,7 bin ton
Bu ilk 5-6 şirket büyük payı alırken, geri kalan 427 firmanın toplam payı yalnızca yüzde 46 oldu.
YERLİ ÜRETİMDE DÜŞÜŞ, TEKELLERE KAPI ARALIYOR
Türkiye’de kırmızı et üretimi 2024’te yüzde 11,7 geriledi. 2025 için daha büyük bir düşüş bekleniyor. Uzmanlara göre bu tablo ithalatın artacağına işaret ederken, ithalatı yöneten şirketler açısından “yüksek kâr” döneminin devam edeceği anlamına geliyor.
Sektör temsilcileri, “İthalat belirli şirketlerin kontrolüne geçtikçe, iç piyasada fiyat istikrarı sağlanamaz” değerlendirmelerinde bulunuyor.